МОНГОЛ ТӨРИЙН ДАЙСАН НЬ ХУВИЙН БИЗНЕС ЭРХЛЭГЧИД ҮҮ

Бизнесийн салбарт ирж буй татвар, төлбөр, хүүгийн дарамт буурах тухай хэн ч ам нээхгүй байна. Харин эсрэгээрээ тог цахилгааны төлбөр, НДШ огцом нэмэгдсэн нь өнөөдөр жижиг дунд бизнес эрхлэгчдийг элгээр нь газар хэвтүүлж эхэллээ. Төрөөс татаасгүй, төрд төлөөлөгчгүй бүх бизнес энэ хүнд замаар явж байгаа. Энэ нь эргээд ажлын байрны тоо хумигдах, иргэдийн гар дээр хүрэх эцсийн бүтээгдэхүүний үнэ өсч улмаар улсын хэмжээнд инфляцийн хөөрөгдөлд хүргэх асар их хор нөлөөтэй.

Гал дээр тос гэдэг шиг Монголбанк сүүлийн хуралдаанаараа бодлогын хүүгээ хоёр бүтэн функтээр өсгөж 12 хувь болгосноо зарласан бас нэгэн шок байлаа. Ийнхүү мөнгөний хатуу бодлогод шилжин эргэлтийг хумих замыг сонгосонд олон хүчин зүйл хамаатай байх. Гэвч энэ өөрчлөлт нь бизнесийн орчин төдийгүй иргэдийн амьжиргаанд хэрхэн нөлөөлж болохыг дараах байдлаар товч тайлбарлая.

Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдэд үзүүлэх нөлөө

1. Зээлийн өртөг нэмэгдэнэ

Бодлогын хүү өсөх нь арилжааны банкуудын зээлийн хүүг дагаад нэмэгддэг. Ингэснээр ЖДБ эрхлэгчдийн санхүүжилт авах өртөг өсч, хөрөнгө оруулалт хийх, үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэх боломж хязгаарлагдах эрсдэлтэй.

• Олон улсын туршлага:
  ОХУ-ын Төв банк 2022 онд инфляцийг хязгаарлахын тулд бодлогын хүүгээ 21% болгон нэмэгдүүлсэн. Энэ шийдвэр нь бизнесүүдийн зээлийн өртгийг эрс нэмэгдүүлж, ихэнх жижиг бизнесүүд үйл ажиллагаагаа хумих, зарим нь үүдээ барихад хүргэсэн.

2. Ашигт ажиллагаа буурна

Өндөр хүүтэй зээлийн улмаас бизнесийн ашигт ажиллагаа буурна. Зээлийн зардал нэмэгдэх нь бизнесүүдийн ашгийг шууд бууруулах бөгөөд энэ нь санхүүгийн дарамтыг нэмэгдүүлнэ. Үүний үр дүнд, зарим жижиг, дунд бизнес үйл ажиллагаагаа хязгаарлах, зардлаа бууруулах, эсвэл үнээ өсгөх шаардлагатай болно.

3. Хөрөнгө оруулалтын идэвх саарна

Өндөр хүүтэй орчинд бизнесүүд шинэ төсөл, үйл ажиллагаанд хөрөнгө оруулах эрсдэлээс зайлсхийх хандлагатай болдог. Ингэснээр шинэ санаачилга, технологийн дэвшил, үйлдвэрлэлийн хүчин чадлын өсөлт саарч, эдийн засгийн өсөлтийн хурд удаашрах боломжтой.

4. Зээлийн хүртээмж буурна

Бодлогын хүү өссөнөөр банкууд зээлийн шалгуурыг чангаруулдаг. Энэ нь ялангуяа жижиг бизнесүүдэд санхүүгийн эх үүсвэр олох боломжийг хязгаарлаж, үйл ажиллагаанд нь сөргөөр нөлөөлж болзошгүй. Эсвэл ББСБ-аас санал болгодог өндөр хүүтэй зээл ашиглахаас өөр гарцгүй болгодог.

Иргэдийн гарт хүрэх бараа бүтээгдэхүүний үнэд үзүүлэх нөлөө

1. Үнийн өсөлт

Жижиг, дунд бизнесүүдийн зардал өсөх нь бүтээгдэхүүний үнийг нэмэгдүүлэх шалтгаан болдог. Тэд зардлаа нөхөхийн тулд бараа бүтээгдэхүүний үнийг нэмэгдүүлж, үнийн өсөлтийг өдөөж болзошгүй.

2. Хэрэглээ буурна

Өндөр хүүтэй зээл нь иргэдийн зээл авах сонирхлыг бууруулж, хэрэглээний зардлыг багасгадаг. Ингэснээр нийт эрэлт буурч, зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт саарах магадлалтай. Гэхдээ энэ нь эдийн засгийн өсөлтийг удаашруулах сөрөг талтай.

3. Валютын ханшид үзүүлэх нөлөө

Бодлогын хүү өсөх нь гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах боломжийг бүрдүүлж, төгрөгийн ханшийг тогтворжуулахад эерэг нөлөө үзүүлнэ. Энэ нь импортын барааны үнийг бууруулахад туслах боловч экспортлогчдын өрсөлдөх чадварыг сулруулж болзошгүй.

4. Үнийн өсөлтийн удаашрал

Бодлогын хүүгийн өсөлт нь шууд үнийн өсөлтөд нөлөөлөхгүй байх магадлалтай. Учир нь бүтээгдэхүүний нийлүүлэлт, гэрээний нөхцөл, валютын ханш зэрэг хүчин зүйлсээс хамааран энэ нөлөө тодорхой хугацааны дараа мэдрэгддэг.

III. Олон улсын жишээ ба сургамж

АНУ
Холбооны Нөөцийн Сан (Federal Reserve) худалдааны бодлого болон инфляцийн өсөлтийн нөлөөгөөр бодлогын хүүгээ нэмэгдүүлсэн. Гэвч энэ шийдвэр нь хэрэглэгчдийн хэрэглээ багасах, бизнесүүдийн ашигт ажиллагаа буурахад хүргэсэн.

IV. Дүгнэлт

Монголбанкны бодлогын хүүг 12% болгон өсгөсөн нь дараах үндсэн үр дагавартай:

1. Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчид
   Зээлийн зардал нэмэгдэж, хөрөнгө оруулалт саарах, ашигт ажиллагаа буурах, зээлийн хүртээмж хязгаарлагдах зэрэг сөрөг нөлөөлөл гарна.
2. Иргэдийн хэрэглээ
   Хэрэглээний зардал буурч, бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөд шууд нөлөөлөх магадлалтай.
3. Инфляци, валютын ханш
   Хүүгийн өсөлт нь инфляцийг хязгаарлаж, төгрөгийн ханшийг тогтворжуулах эерэг нөлөө үзүүлнэ. Гэвч Засгийн газар болон Нийслэлийн зүгээс хэрэгжүүлж буй төсвийн үрэлгэн бодлого нь эргээд Монголбанкны шийдвэрийг салхинд хийсгэх эрсдэл бий.

Эдийн засгийн урт хугацааны тогтвортой байдлыг хангахын тулд Монголбанк бодлогын хүүгийн өсөлтийг ашиглаж байгаа хэдий ч жижиг, дунд бизнес эрхлэгчид, хэрэглэгчдийн хувьд богино хугацаанд санхүүгийн хүндрэлүүдийг авчрах магадлалтай. Тиймээс Засгийн газар эдгээр салбарт дэмжлэг үзүүлж, бизнесийн орчныг тогтвортой байлгах нь чухал.